HỌA BỨC DƯ ĐỒ RÁCH

         
 
Dư đồ chữ S nát tơi BỜI
Bâu xít Daknong đã xới RỒI
Nay bán Đặc khu khắp cả nước
Việt Nam ba mảnh, ông cha BỒI
Tại sao con cháu không gìn giữ
Để nó bây giờ rách tả TƠI
"Thái Thú" lũ bây sao bán nước
Diệt dân, xóa nước, suốt muôn ĐỜI.!

- Thởi còn nô lệ, Giặc Tàu đã cử Thái thú Tô Định sang cai trị dân ta, nhưng vì chính sách quá tàn bạo, làm mọi người đều oán hận, ta thán!
Nhân chồng là Thi Sách bị giết, bà Trưng Trắc cùng em là Trưng Nhị nổi lên khởi nghĩa đánh đuổi quân Tàu.
- Thời XHCN, Đảng Cộng sản Tàu đã huấn luyện những con chó săn Việt làm Thái Thú cho Tàu để cai trị dân Việt Nam.
Toàn dân Việt hiện nay rất ta thán những tên Thái Thú này lắm. Bọn Thái Thú Tàu kiểu mới này còn tàn bạo hơn cả Tô Định ngày xưa nhiều. Chúng cướp bóc đất đai tài sản và đánh đập tra tấn người dân vô tội. Cấm hoạt động tôn giáo riêng. Không cho xuất bản sách báo tư nhân. Cấm viết loại nhạc đấu tranh yêu nước, mà phải viết nhạc theo lối ăn chơi bán nước như chúng. Người dân tuyệt đối không được phép thành lập đài phát thanh, báo chí, ngôn luận riêng. Không được hội họp và lập hội riêng. Cấm không cho lập đảng phái chính trị riêng. Nhà nước XHCN chỉ một đảng duy nhất, độc tài Cộng sản mà thôị...
Trước hiểm họa đất nước bị xâm lăng, Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu có bài thơ Vịnh Bức Dư Đồ Rách 1. Bài thơ in lần đầu năm 1921, trong tập thơ Còn Chơi. Đến năm 1925 được tuyển chọn in trong tập Thơ Tản Đà:

Nọ bức dư đồ thử đứng coi
Sông sông núi núi khéo bia cười
Biết bao lúc mới công vờn vẽ
Sao đến bây giờ rách tả tơi
Ấy trước ông cha mua để lại
Mà sau con cháu lấy làm chơi
Thôi thôi có trách chi đàn trẻ
Thôi để rồi ta sẽ liệu bồi.

Các nhà văn, nhà thơ đương thời cảm tác cùng tác giả, lên tiếng hưởng ứng, ủng hộ tư tưởng của Tản Đà bằng cách có nhiều bài họa lại. Tản Đà đồng cảm liền viết bài tự họa lại thứ 2–Vịnh Bức Dư Đồ Rách 2–đăng trên ĐPTB (Đông Phương Thời báo), số 635, năm 1927:

Thôi để rồi ta sẽ liệu bồi
Ta bồi cho chúng chị em coi
Giận cho con cháu đà hư thế
Nghĩ đến ông cha dám bỏ hoài.
Còn núi còn sông: Nhìn vẫn rõ
Có hồ có giấy dễ mà chơi.
Bởi chưng hồ giấy ta chưa có
Đành chịu ngồi trông rách tả tơi.

Như được chắp thêm cánh, đồng hành bay bổng cùng Tản Đà, các nhà nho, nhà văn có tâm huyết, yêu đất nưóc, dân tộc, cùng tham gia họa lại Bức Dư Đồ Rách. Tản Đà viết tiếp bài thứ 3–Vịnh Bức Dư Đồ Rách 3–đăng trên Đông Phương Thời Báo số 636, cùng năm 1927:

Đành chịu ngồi trông rách tả tơi
Buồn chăng? Hỡi các chị em ơi!
Nghĩ cho lúc trước thương người vẽ
Ngó lại xung quanh hiếm kẻ bồi
Hồ giấy bây giờ mua kiếm khó
Non sông ai hỡi đợi chờ ai?
Còn núi còn sông còn ta đó
Có lúc ta bồi chúng bạn coi.

Cuối cùng, Tản Đà tổng kết cuộc họa thơ do ông khởi xướng bằng bài Vịnh Bức Dư Đồ Rách 4, cũng đăng trên Đông Phương Thời Báo số 643, cũng năm 1927:

Có lúc ta bồi chúng bạn coi
Chị em nay hãy tạm tin lời
Dẫu cho tài có cao là thánh
Chưa dễ tay không vá nổi trời
Hồ giấy muốn mua, tiền chẳng sẵn
Non sông đứng ngắm lệ nhường rơi
Việc nhà chung cả ai ai đó
Ai có cùng ta sẽ liệu bồi?

Trong số những bài họa, có bài của Cụ Phan Bội Châu, cũng cùng năm 1927.

Hóa rách ra lành thế mới hay
Trời giăng giấy khắp, đất hồ đầy,
Non sông sẵn vóc thêu hoa gấm,
Gan óc ghe phen trổ gió mây.
Trắng úa, hồng tươi tùy thợ ý,
Bột rền, keo dẻo cốt thầy tay.
Người đà mới mới ta nên mới,
Bồi vá mà chi, kéo khuấy rầy.