Theo truyền thống dân gian Việt Nam, ngày Tết ông Công ông táo là ngày 23 tháng Chạp (tức ngày 23/12 âm lịch) hàng năm. Cúng ông Công ông Táo 2024 năm nay rơi vào thứ Sáu, ngày 02/02/2024 dương lịch.
Ngày ông Công ông Táo thường được các gia đình Việt Nam lưu tâm chuẩn bị chu đáo như tục lệ đầu tiên của dịp Tết Nguyên Đán. Cho dù bận rộn đến mấy, nhà nhà đều quét dọn bàn thờ, sắm lễ vật tiễn đưa ông Táo về Trời, tâu báo với Ngọc Hoàng thượng đế những chuyện đã xảy ra trong suốt một năm qua ở nhân gian.
Người Việt thường gọi ông Công ông Táo là Táo Quân, Táo Thần, hay là Vương Táo. Trong các bài sớ cúng, Táo Thần có tên gọi đầy đủ là Đông Trù Tư Mệnh Cửu Linh Nguyên Vương Định Phước Thần Quân. Theo tiếng Hán, Đông trù là chỉ chung cho tất cả các nhà bếp. Người Trung cộng cũng rất xem trọng Vương Táo. Còn người ở Đài Loan thì tôn Ngài là một trong ba “Ân chủ”, là vị thần của nhà bếp.
Phong tục thờ phụng các vị thần này đã có từ rất lâu trong dân gian. Theo một số tài liệu, từ thời nhà Thương, tức là cách đây gần 4,000 năm, người Tàu đã có tập quán thờ Táo thần. Đời Đông Hán (năm 20-206 SCN), ông Khổng An Quốc trong cuốn Cháu mười ba đời Khổng Tử, có viết: “Táo Thần có chức trách ghi chép công và tội của người trong nhà để tâu lên thiên đình, thờ phụng Ngài để có phước lành”. Như vậy, nhiệm vụ của Táo Thần rất quan trọng, ngoài việc quản lý về bếp núc tức là sự sung túc no đủ của con người, còn có thêm nhiệm vụ theo dõi việc thiện ác trong mỗi nhà nữa.
Ở Việt Nam, từ xa xưa, người dân đã thờ cúng ông Táo với hy vọng Táo Quân sẽ giúp họ giữ gìn bếp lửa, để gia đình luôn nồng ấm và hạnh phúc. Ông Táo quanh năm ở trong bếp nên biết hết tất cả mọi chuyện tốt xấu của mọi người, vậy nên để cho Vua Bếp phù hộ cho gia đình sang năm mới gặp được nhiều điều may mắn, người Việt đã làm lễ tiễn đưa Ông Táo về chầu Ngọc Hoàng.
Nghi lễ thờ cúng Táo Quân mỗi nơi mỗi khác
Việt Nam, từ xa xưa, người dân đã thờ cúng ông Táo với hy vọng Táo Quân sẽ giúp họ giữ gìn bếp lửa, để gia đình luôn nồng ấm và hạnh phúc.
Theo truyền thống, người Trung cộng thờ Táo Quân trong mỗi gia đình trừ khi họ chuyển đến nhà mới. Sau đó, nếu gia chủ quyết định không thờ thần Bếp nữa, họ sẽ làm lễ tiễn ông đi. Tuy nhiên, hiếm có gia đình nào ngừng phong tục này nếu tổ tiên họ luôn thờ Táo Quân.
Người Trung cộng tin rằng ông Táo khi về Trời sẽ cưỡi ngựa. Vì vậy trong lễ cúng Táo Quân, người ta thường đốt ngựa giấy, còn bày biện thêm đồ cúng là nước uống và cỏ khô để ngựa ăn uống trên đường. Cũng có nơi dùng những thức vừa ngọt vừa dẻo như là dưa hấu, kẹo mạch nha, kẹo kéo, bánh da lợn… trong cúng tế Táo Thần. Ngụ ý là để cho thức ăn còn dính vào miệng của ông Táo, khi Táo Thần về trời chỉ tâu những điều tốt lành “ngọt ngào” của người nhà thôi! Thế nên có câu: “Ngật điềm điềm – Thuyết hảo thoại”, ý là ăn ngọt ngọt, nói việc tốt.
Ngày lễ của người Hoa cũng có chút khác biệt. Vẫn có câu nói rằng: “Quan tam, dân tứ, đặng gia ngũ”. Ý là những nhà quan lại quyền quý cúng tiễn ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp theo Hoàng lịch (nay gọi là lịch Âm), bá tánh bình thường cúng tiễn ngày 24, còn “Đặng gia” là chỉ cho giới thượng lưu, cúng tiễn ông Táo vào ngày 25. Tuy nhiên ngày nay, đa phần lễ tiễn ông Táo được tổ chức vào ngày 23 tháng Chạp.
Tiệc tiễn ông Táo về Trời của người Việt cũng rất phong phú, nhưng điểm thú vị nhất nằm ở nghi lễ cúng cá chép. Tục thả cá chép được cho rằng xuất phát từ một số tỉnh thuộc miền Bắc nhưng nay đã thành phổ biến rộng rãi. Người xưa rất kỹ trong việc chọn cá để tiễn Táo Quân. Cá chép thường là cá chép sông, lựa con khoẻ mạnh, râu đỏ, kích thước cỡ vài đầu ngón. Khi làm lễ, cá chép sống được thả trong chậu nước để gần sát mâm lễ vật để Táo Quân “chứng giám”, sau đó mang thả vào ao hồ nào sạch sẽ ở gần đấy.
Người Việt quan niệm rằng, đúng vào 23 tháng Chạp là Táo Công sẽ cưỡi cá chép lên chầu Trời, và cá chép phải được thả trước giờ Ngọ (tức là 12h trưa ngày 23 tháng Chạp) mới kịp về thiên đình.
Ngày nay vì không sẵn cá chép sông, nên đa phần người dân mua cá chép vàng về cúng rồi thả. Bởi vì nhiều ao hồ đã bị lấp hoặc ô nhiễm nặng, nên việc tìm được nơi thả sao cho cá có thể sống sót sau đó là một vấn đề.
Phong tục cúng ông Công ông Táo là thể hiện tấm lòng thành kính của con người đối với các vị Táo quân. Tuy nhiên, tùy thuộc theo từng vùng miền mà phong tục cúng ông táo lại có những sự khác biệt lý thú.
- Ở miền Bắc, người dân thường cúng Táo quân vào khoảng từ 20 đến 23 tháng Chạp, nhưng không quá 12 giờ trưa ngày 23. Bởi người Bắc quan niệm rằng sau giờ đó ba vị Táo quân đã về trời.
Về cơ bản, lễ cúng sẽ có các món ăn truyền thống đặc trưng như gà luộc, xôi, canh miến nấu măng, giò … một số gia đình còn nấu thêm các món chè như chè kho, chè con ong… Lễ vật sẽ gồm có 3 mũ Táo quân bằng giấy, 1 mũ bà và 2 mũ ông.
Nét đặc trưng nhất của đại đa số các gia đình miền Bắc là sẽ dùng cá chép để làm đồ cúng lễ. Trong ngày này các gia đình cũng dọn dẹp bàn thờ tổ tiên, lau chùi bát nhang, đốt bỏ các chân nhang cũ, ở một số nơi còn dựng cây nêu trước nhà hay sân đình, để chuẩn bị đón năm mới.
- Ở miền Nam, người dân thường cúng Táo quân vào buổi tối, trong khoảng từ 20h đến 23h. Người miền Nam tin rằng, lễ cúng ông Táo nên được thực hiện vào thời điểm cuối ngày, sau khi cả gia đình đã nấu cơm tối xong, không còn phải dùng đến bếp nữa, sẽ không gây phiền hà đến các Táo nữa, thì mới có thể làm lễ tiễn Táo về trời được.
Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo của người miền Nam khá đơn giản, chỉ gồm có bình hoa tươi, đĩa kẹo, nhang đèn, 3 ly nước nhỏ, nhưng nhất định phải có bộ “cò bay, ngựa chạy”, với mong muốn ông Táo sẽ về trời nhanh hơn. Ngày nay, nhiều gia đình phóng sinh cá chép, chim sau khi làm lễ tiễn Táo quân.
- So với hai miền Bắc và Nam, phong tục cúng Táo quân ở miền Trung là cầu kỳ nhất. Bởi ông Táo trong quan niệm người miền Trung có vị trí rất quan trọng. Người dân vừa thờ Táo quân trên Trang Ông, vừa thờ dưới bếp, và dâng hương hoa vào ba ngày mùng 1, 15 và 30 hàng tháng, tới ngày 23 tháng chạp thì làm lễ trọng thể hơn. Lễ cúng sẽ gồm một con ngựa bằng giấy có yên cương đầy đủ, cùng rất nhiều lễ vật khác cho các Táo.
Sau khi cúng xong, ông Táo cũ sẽ được tiễn khỏi bàn thờ bếp và đặt bên cạnh các am miếu hoặc gốc cây cổ thụ ở ngã ba đường, sau đó gia chủ sẽ làm lễ rước ông Táo mới về nhà. Đây là thể hiện cho sự bàn giao của năm cũ qua năm mới. Ở một số nơi người dân còn dựng cây nêu trước sân đình như ngoài Bắc.
23 THÁNG CHẠP.
VỢ CHỒNG NHÀ TÁO
Hôm nay tháng chạp hăm ba
Bà ngồi ở giữa hai ông
Táo chồng bảo vợ quỳ rồi báo tâu
"Thấy điều gia chủ bấy lâu
Một chồng hai vợ bền lâu đến giờ"
Ngọc Hoàng nghe báo bất ngờ
Hai chồng một vợ nhà ngươi lạ đời
Sống cùng gia chủ lâu rồi
Chẳng nghe báo cáo lôi thôi sự tình
Thưa Ngài toàn chuyện linh tinh
Đêm về bếp tắt ngồi rình thâu canh
Để rồi chép vội ghi nhanh
Phòng nào thắp sáng đèn lồng báo ngay
Là phiên chồng ngủ đêm nay
Nô tỳ theo dõi để thay đổi người
Tháng ngày nắm rõ chu kỳ.!
Báo liền gia chủ cho hay tin nầy.
Công việc thần báo đến đây
Chừ xin nhường lại Táo chồng trình tâu
Táo đầu thưa chuyện bấy lâu
Nghĩ hoài chẳng biết bắt đầu chỗ mô
Đầu năm vợ cả gã chồng
Gái cưng chớ lẻ ở không mãi hoài
Cưới xong ở rể mà thôi
Động phòng hoa chúc thấy rồi mới hay
Hai người đồng tính với nhau.
Vợ chồng con gái làm sao ngược đời
Táo đầu báo cáo xong rồi
Bây chừ Táo cuối báo hồi cuối năm
Vợ hai cưới vợ cho con
Gia đình tổ chức rình rang mấy ngày
Cuối ngày làm lễ rước dâu
Biết dâu chuyển giới nào đâu có ngờ
* LGBT hiện giờ
Tâu lên Thượng Đế tỏ tường dân gian
Vợ chồng nhà Táo mong rằng
Ngọc Hoàng Thượng Đế lưu tâm chuyện nầy
Trần gian đã bấy lâu nay
Cộng Hòa Dân Chủ cải nhau om sòm./.
* LGBT: Lesbian (đồng tính luyến ái nữ) ; Gay (đồng tính luyến ái nam) ; Bisexual (song tính luyến ái) ; Transgender (chuyển giới)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét